της Σοφίας Γρηγορίου
Ο κινηματογράφος ως τέχνη και βιομηχανία υπήρξε από την απαρχή του στενά συνδεδεμένος με την αναπαραγωγή κοινωνικών και πολιτικών ιδεολογιών. Μέσα από τις φόρμες του, τις αφηγήσεις του και την ίδια τη θέση της κάμερας, καθορίζει ποιος έχει φωνή, ποιος βλέπει και ποιος φαίνεται. Στο πλαίσιο αυτό, ο φεμινιστικός κινηματογράφος, και ιδιαίτερα ο πολιτικός φεμινιστικός κινηματογράφος, επιχειρεί μια ριζοσπαστική ανατροπή της οπτικής αυτής, όχι μόνο σε επίπεδο θεματολογίας αλλά και ως προς την ίδια τη γλώσσα της κινηματογραφικής αφήγησης.
Η καινοτομία του πολιτικού φεμινιστικού κινηματογράφου εντοπίζεται όχι μόνο στο περιεχόμενο αλλά κυρίως στη φόρμα. Η επιλογή να απορριφθεί η γραμμική αφήγηση, το παραδοσιακό μοντάζ, ακόμα και η δραματουργική κορύφωση αποτελεί πολιτική πράξη. Το σινεμά δεν είναι πλέον καθρέφτης της πατριαρχικής κοινωνίας, αλλά εργαλείο αποδόμησής της.
Ο σύγχρονος φεμινιστικός κινηματογράφος εξελίσσεται, αμφιταλαντευόμενος μεταξύ του ανεξάρτητου χώρου και της εμπορικής πλατφόρμας. Δημιουργοί όπως η Γκρέτα Γκέργουιγκ, επιχειρούν, με διαφορετικά μέσα, να διεκδικήσουν χώρο στον κυρίαρχο κινηματογραφικό λόγο για ιστορίες γυναικών που δεν υποτάσσονται στα πρότυπα της ρομαντικής εξάρτησης, της θυσίας ή της περιφέρειας.
Η περίπτωση της Barbie είναι ενδεικτική της προσπάθειας διείσδυσης του φεμινιστικού λόγου στην pop κουλτούρα, με σκοπό όχι μόνο να ψυχαγωγήσει αλλά και να αναδείξει τη δομική ανισότητα που υποβόσκει ακόμα και στα πιο "αθώα" παιδικά σύμβολα. Το αν αυτή η προσέγγιση συνιστά ουσιαστική πολιτική πράξη ή απλώς "φεμινιστικό μάρκετινγκ" είναι ζήτημα προς συζήτηση.
Ο πολιτικός φεμινιστικός κινηματογράφος δεν είναι ένα κινηματογραφικό είδος αλλά μια κριτική στάση απέναντι στην εικόνα, στην εξουσία και στη θεαματική κουλτούρα. Επιχειρεί να υπονομεύσει τους κώδικες της κυρίαρχης αφήγησης, να δώσει φωνή σε αποκλεισμένες ταυτότητες και να διαμορφώσει νέους τρόπους κατανόησης του εαυτού και του κόσμου. Σε μια εποχή που οι έμφυλες σχέσεις επαναπροσδιορίζονται και η αναπαράσταση γίνεται το νέο πεδίο πολιτικής διαμάχης, η φεμινιστική κινηματογραφική πράξη παραμένει πιο επίκαιρη από ποτέ.
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
Ο κινηματογράφος ως τέχνη και βιομηχανία υπήρξε από την απαρχή του στενά συνδεδεμένος με την αναπαραγωγή κοινωνικών και πολιτικών ιδεολογιών. Μέσα από τις φόρμες του, τις αφηγήσεις του και την ίδια τη θέση της κάμερας, καθορίζει ποιος έχει φωνή, ποιος βλέπει και ποιος φαίνεται. Στο πλαίσιο αυτό, ο φεμινιστικός κινηματογράφος, και ιδιαίτερα ο πολιτικός φεμινιστικός κινηματογράφος, επιχειρεί μια ριζοσπαστική ανατροπή της οπτικής αυτής, όχι μόνο σε επίπεδο θεματολογίας αλλά και ως προς την ίδια τη γλώσσα της κινηματογραφικής αφήγησης.
Η καινοτομία του πολιτικού φεμινιστικού κινηματογράφου εντοπίζεται όχι μόνο στο περιεχόμενο αλλά κυρίως στη φόρμα. Η επιλογή να απορριφθεί η γραμμική αφήγηση, το παραδοσιακό μοντάζ, ακόμα και η δραματουργική κορύφωση αποτελεί πολιτική πράξη. Το σινεμά δεν είναι πλέον καθρέφτης της πατριαρχικής κοινωνίας, αλλά εργαλείο αποδόμησής της.
Ο σύγχρονος φεμινιστικός κινηματογράφος εξελίσσεται, αμφιταλαντευόμενος μεταξύ του ανεξάρτητου χώρου και της εμπορικής πλατφόρμας. Δημιουργοί όπως η Γκρέτα Γκέργουιγκ, επιχειρούν, με διαφορετικά μέσα, να διεκδικήσουν χώρο στον κυρίαρχο κινηματογραφικό λόγο για ιστορίες γυναικών που δεν υποτάσσονται στα πρότυπα της ρομαντικής εξάρτησης, της θυσίας ή της περιφέρειας.
Η περίπτωση της Barbie είναι ενδεικτική της προσπάθειας διείσδυσης του φεμινιστικού λόγου στην pop κουλτούρα, με σκοπό όχι μόνο να ψυχαγωγήσει αλλά και να αναδείξει τη δομική ανισότητα που υποβόσκει ακόμα και στα πιο "αθώα" παιδικά σύμβολα. Το αν αυτή η προσέγγιση συνιστά ουσιαστική πολιτική πράξη ή απλώς "φεμινιστικό μάρκετινγκ" είναι ζήτημα προς συζήτηση.
Ο πολιτικός φεμινιστικός κινηματογράφος δεν είναι ένα κινηματογραφικό είδος αλλά μια κριτική στάση απέναντι στην εικόνα, στην εξουσία και στη θεαματική κουλτούρα. Επιχειρεί να υπονομεύσει τους κώδικες της κυρίαρχης αφήγησης, να δώσει φωνή σε αποκλεισμένες ταυτότητες και να διαμορφώσει νέους τρόπους κατανόησης του εαυτού και του κόσμου. Σε μια εποχή που οι έμφυλες σχέσεις επαναπροσδιορίζονται και η αναπαράσταση γίνεται το νέο πεδίο πολιτικής διαμάχης, η φεμινιστική κινηματογραφική πράξη παραμένει πιο επίκαιρη από ποτέ.